Түрк мамлекеттер уюму 2012-жылдан бери Экономикалык кызматташтык уюму (ЭКУ) менен тыгыз мамиле түзгөн.
Байкоочу макамды түзүү
2012-жылдын 16-октябрында өткөн ЭКУнун саммитинде мамлекет башчылары Түрк тилдүү мамлекеттер кеңешине (азыркы ТМУ) үч жылдык мөөнөткө байкоочу макам ыйгаруу чечимин кубаттап, ал ар үч жыл сайын узартылып туруусу керектигин белгилешти.
ЭКУ менен ТМУнун ортосунда өз ара түшүнүшүү жөнүндө меморандум 2014-жылдын 23-сентябрында Нью-Йоркто кол коюлуп, эки уюмдун ортосундагы кызматташтыкты бекемдеди.
ЭКУ ишмердүүлүгүнө активдүү катышуу
ТМУнун Катчылыгы ЭКУнун Регионалдык пландаштыруу кеңешинин (RPC) жана министрлер деңгээлиндеги жыйындарына активдүү катышып келет. Экономика, транспорт, туризм, бажы жана билим берүү сыяктуу жалпы артыкчылыктуу тармактар боюнча кызматташтыкты өнүктүрүүдө. 2018-жылдын 16–17-апрелинде Дүйшөмбү шаарында өткөн ЭКУнун Тышкы иштер министрлер кеңешинин 23-жыйынында ТМУнун байкоочу макамы экинчи мөөнөткө узартылган.
Байкоочу макамдын стратегиялык мааниси
ЭКУ — ТМУ байкоочу макамга ээ болгон жападан жалгыз уюм. Бул макам ТМУга өзүнүн көз карашын, миссиясын, долбоорлорун жана ишмердүүлүгүн эл аралык коомчулукка жеткирүүгө жана регионалдык өнүгүүгө салым кошууга мүмкүнчүлүк берет. ЭКУнун жыйындарына катышуу аркылуу ТМУ:
- Регионалдык өнөктөштөр менен байланышка чыгат;
- Эл аралык коомчулукка өз ишмердүүлүгү тууралуу маалымат берет.
Экономикалык кызматташууну бекемдөө
2019-жылдын апрелинде ТМУнун Башкы катчысы башында турган делегация Тегеранда жайгашкан ЭКУнун Катчылыгына барып, кызматташууну өнүктүрүү жана 2014-жылдагы меморандумдун алкагын кеңейтүү боюнча сүйлөшүүлөрдү жүргүзгөн. Эки уюм жыл сайын эксперттик жолугушууларды өткөрүп, иш программасынын аткарылышын баалоону жана жаңы биргелешкен демилгелерди кароону макулдашкан.
Ошол эле жылы ТМУнун Башкы катчысы жана ЭКУ Соода-өнөр жай палатасынын президенти ЭКУ СӨПтин 25-Аткаруу комитетинин жыйынында төмөнкү максаттар менен меморандумга кол коюшкан:
- ТМУ жана ЭКУга мүчө мамлекеттерде экономикалык жана социалдык өнүгүүнү илгерилетүү;
- Эки уюмдун ортосунда системалуу кеңешме, кызматташтык жана маалымат алмашууну камсыз кылуу.
Акыркы өз ара аракеттер жана келечектеги багыттар
2023-жылдын сентябрь айында Нью-Йоркто өткөн ЭКУнун Министрлер кеңешинин бейрасмий жыйынына ТМУнун Башкы катчысы байкоочу уюмдун өкүлү катары катышкан. Жыйындын жүрүшүндө ал ТМУ жана ЭКУнун регионалдык кызматташуунун символу катары экономикалык өсүшкө, социалдык өнүгүүгө жана саясий туруктуулукка кошкон салымын белгилеп өттү. Ал ЭКУга мүчө мамлекеттерди төмөнкү тармактарда биргелешкен долбоорлорду кеңейтүүгө чакырды:
- Экономика, транспорт, энергетика, айыл чарба жана туризм;
- Саламаттыкты сактоо, айлана-чөйрө, космостук изилдөөлөр жана адам ресурстары.
Ошондой эле ал ТМУ менен ЭКУнун ортосунда иштелип чыккан “2023–2024-жылдарга карата Иш Программасынын” толук кандуу ишке ашырылышы маанилүү экенин белгиледи.
