Dövlət başçılarının zirvələri
Sammitlər Prosesi 1992-ci ildə Orta Asiya Türk Cümhuriyyətləri müstəqillik əldə etdikdən sonra başlamış və 2010-cu ilə qədər davam etmiş, Türk Dövlətləri Təşkilatının (keçmiş Türk Şurası kimi tanınır) Katibliyi yaradılmışdır; Bu, Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan, Türkiyə və Türkmənistan prezidentlərinin 10 sammit görüşünü əhatə edən bir prosesdir.

1992 Zirvəsi

Ankarada Türkiyə prezidenti Turqut Özalın ev sahibliyi ilə Azərbaycan prezidenti Əbülfəzl Elçibəy, Qazaxıstan prezidenti Nursultan Nazarbayev, Qırğızıstan prezidenti Əsgər Akayev, Özbəkistan prezidenti İslam Kərimov və Türkmənistan prezidenti Saparmurad Niyazovun iştirakı ilə keçirilib. Sammitin sonunda Ankara Bəyannaməsi imzalanıb. Türkiyə Prezidenti Turqut Özal, türk dövlətləri arasında gömrük qanunvericiliyinin uyğunlaşdırılması və insanların, malların və xidmətlərin sərbəst hərəkətinə imkan verən azad ticarət nizamının yaradılması, birgə investisiya və inkişaf bankının yaradılması, dəmir yolu, avtomobil və hava əlaqələrinin və telekommunikasiya vasitələrinin inkişaf etdirilməsi, Türk dövlətlərinin təbii sərvətlərinin Türkiyə vasitəsilə Avropaya daşınması, dünya iqtisadiyyatına inteqrasiyası üçün iqtisadi məsələlərdə koordinasiya və əməkdaşlıq imkanlarının inkişaf etdirilməsi məsələlərini vurğuladı.

1994 Zirvəsi

İstanbulda Türkiyə prezidenti Süleyman Dəmirəlin ev sahibliyi ilə Azərbaycan prezidenti Heydər Əliyev, Qazaxıstan prezidenti Nursultan Nazarbayev, Qırğızıstan prezidenti Əsgər Akayev, Özbəkistan prezidenti İslam Kərimov və Türkmənistan prezidenti Saparmurad Niyazovun iştirakı ilə keçirilib. Sammitin sonunda İstanbul Bəyannaməsi imzalanıb.

1995 Zirvəsi

Bişkekdə Qırğızıstan Prezidenti Əsgər Akayevin ev sahibliyi ilə Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyev, Qazaxıstan Prezidenti Nursultan Nazarbayev, Özbəkistan Prezidenti İslam Kərimov, Türkiyə Prezidenti Süleyman Dəmirəl və Türkmənistan Prezidenti Saparmurad Niyazovun iştirakı ilə keçirilmişdir. Sammitin sonunda Bişkek Bəyannaməsi imzalanıb.

1996 Zirvəsi

Özbəkistan Prezidenti İslam Kərimovun ev sahibliyi ilə Daşkənddə Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin, Qazaxıstan Prezidenti Nursultan Nazarbayevin, Qırğızıstan Prezidenti Əsgər Akayevin, Türkiyə Prezidenti Süleyman Dəmirəl və Türkmənistan Prezidenti Saparmurad Niyazovun iştirakı ilə keçirilmişdir. Sammitin sonunda Daşkənd Bəyannaməsi imzalanıb. Sammitdə Daimi Katibliyin yaradılması qərara alınıb.

1998 Zirvəsi

Qazaxıstan Prezidenti Nursultan Nazarbayevin ev sahibliyi ilə Astanada Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyev, Qırğızıstan Prezidenti Əsgər Akayev, Özbəkistan Prezidenti İslam Kərimov, Türkiyə Prezidenti Süleyman Dəmirəl və Türkmənistan Prezidenti Saparmurad Niyazovun iştirakı ilə keçirilmişdir. Sammitin sonunda Astana Bəyannaməsi imzalanıb. Sammitdə Daimi Katibliyin Əsasnaməsi qəbul edilib.

2000 Zirvəsi

Bakıda Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin ev sahibliyi ilə Qazaxıstan Prezidenti Nursultan Nazarbayev, Qırğızıstan Prezidenti Əsgər Akayev, Özbəkistan Prezidenti İslam Kərimov, Türkiyə Prezidenti Süleyman Dəmirəl və Türkmənistan Prezidenti Saparmurad Niyazovun iştirakı ilə keçirilmişdir. Sammitin sonunda Bakı Bəyannaməsi imzalanıb. Bəyannamədə qeyd edildiyi kimi, Daimi Katibliyin Türkiyədə yaradılması qərara alınıb.

2001 Zirvəsi

İstanbulda Türkiyə Prezidenti Əhməd Necdət Sezərin ev sahibliyi ilə Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin, Qazaxıstan Prezidenti Nursultan Nazarbayevin, Qırğız Respublikasının Prezidenti Əsgər Akayevin, Türkmənistan Prezidenti Saparmurad Niyazovun və Özbəkistan Ali Məclisinin sədri Erkin Xəlilovun iştirakı ilə keçirilmişdir. Sammitin sonunda İstanbul Bəyannaməsi imzalanıb.

2006 Zirvəsi

5,5 ildən sonra Türkiyənin təşəbbüsləri nəticəsində Türkiyə prezidenti Əhməd Necdət Sezərin ev sahibliyi ilə Antalyada sammit təşkil olunub. Sammitdə Qazaxıstan, Azərbaycan və Qırğızıstan prezidentləri iştirak edib, Türkmənistan Ankaradakı səfiri ilə təmsil olunub. Özbəkistan isə sammitdə iştirak etməyib. Sammitdə Qazaxıstan Prezidenti Nazarbayev 2001-ci ildə verdiyi təklifləri təkrar edib.

2009 Zirvəsi

2-3 oktyabr 2009-cu il tarixlərində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin ev sahibliyi ilə Naxçıvanda keçirilmişdir. Sammitdə Türkiyə prezidenti Abdullah Gül, Qazaxıstan prezidenti Nursultan Nazarbayev və Qırğızıstan prezidenti Kurmanbek Bakiyev iştirak ediblər. Özbəkistanın iştirak etmədiyi Sammitdə Türkmənistan vitse-prezident səviyyəsində təmsil olunub. Sözügedən Zirvə toplantısı zamanı Türkiyə, Azərbaycan, Qazaxıstan və Qırğızıstan tərəfindən Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının yaradılmasına dair Naxçıvan Sazişi imzalanıb. Türkiyə, Qazaxıstan və Azərbaycan tərəfindən təsdiq edilmiş Saziş 17 noyabr 2010-cu il tarixində qüvvəyə minmişdir. Türkmənistan Sazişin tərəfi olmayıb.

2010 Zirvəsi

15-16 sentyabr 2010-cu il tarixlərində İstanbulda Türkiyə Prezidenti Abdullah Gülün ev sahibliyi ilə keçirilmişdir. Sammitdə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev, Qazaxıstan Prezidenti Nursultan Nazarbayev, Qırğızıstan Prezidenti Roza Otunbayeva və Türkmənistan Prezidenti Qurbanqulu Berdiməhəmmədov iştirak ediblər. Özbəkistan Sammitdə iştirak etməyib. Sözügedən Zirvə Toplantısı ilə Naxçıvan Sazişi ilə yaradılması qərara alınan və Dövlət Başçıları Şurası, Xarici İşlər Nazirləri Şurası, Yüksək Vəzifəli İşçilər Komitəsi, Ağsaqqallar Nümayəndəliyi və Katibliyin daxil olduğu Türkdilli Ölkələrin Əməkdaşlıq Şurası həyata keçirilib. Bu çərçivədə, səfir Halil Akıncının İstanbulda yerləşən Türk Əməkdaşlıq Şurası Katibliyinin baş katibi vəzifəsinə təyin edilməsi təsdiqlənib. Sammitdə Türk Əməkdaşlıq Şurasının ilk Dövlət Başçıları Zirvə Toplantısının 2011-ci ildə Qazaxıstanda, sonrakı ikinci Zirvə Toplantısının isə 2012-ci ildə Qırğızıstanda keçirilməsi qərara alınıb.

2010-cu ildən sonrakı dövr

TDT-nin yaradılmasından sonra 2011-ci ildə Almatıda, 2012-ci ildə Bişkekdə, 2013-cü ildə Qəbələdə, 2014-cü ildə Bodrumda, 2015-ci ildə Astanada, 2018-ci ildə Çolpon-Atada, 2019-cu ildə Bakıda, 2021-ci ildə İstanbulda, 2022-ci ildə Səmərqənddə və 2023-cü ildə Astanada olmaqla 10 Zirvə keçirilmişdir. Dövlət başçıları həmçinin biri 2020-ci ilin aprelində onlayn, digəri isə 2023-cü ilin martında Ankarada olmaqla iki Fövqəladə Zirvə görüşü üçün görüşdülər. Bundan əlavə, iki qeyri-rəsmi Sammit keçirilmişdir: 2021-ci ilin martında onlayn keçirilən Türküstan Sammiti və 2024-cü ilin iyulunda keçirilən Şuşa Zirvəsi. Nəhayət, 11-ci TDT Sammiti 2024-cü ilin noyabrında Bişkekdə “Türk dünyasının gücləndirilməsi: İqtisadi inteqrasiya, davamlı inkişaf, rəqəmsal gələcək və hamı üçün təhlükəsizlik” mövzusu ilə keçirilmişdir.

TDT Zirvə bəyannamələri

İllik Zirvə toplantıları üzv dövlətlərin prezidentlərinin, xarici işlər nazirlərinin və məqsədəuyğun hesab edilən digər nazirlərin iştirakı ilə keçirilir.