Məqsədlər

Türk Dövlətləri Təşkilatı Türk Dövlətləri arasında iqtisadi əməkdaşlığa və onların dünya ilə iqtisadi əlaqələrinə böyük əhəmiyyət verir. Qarşılıqlı faydalı iqtisadi əməkdaşlıq, Türk Dövlətləri arasında ticarətin artırılması və KOB-ların inkişafı vasitəsilə iqtisadi diversifikasiyanın təmin edilməsi Türk əməkdaşlığının əsas bazasını və mahiyyətini təşkil edir. Katiblik, Üzv Dövlətlərin iqtisadiyyat üzrə məsul nazirlikləri və digər aidiyyəti qurumları ilə sıx əməkdaşlıq şəraitində müxtəlif mövzularda təlim və təcrübə mübadiləsi proqramları təşkil edir, investorlar və iş adamları üçün texniki səfərlər təşkil etməklə, Üzv Dövlətlərin özəl sektor nümayəndələrini mütəmadi olaraq bir araya gətirir, Türk Ticarət və Sənaye Palatası (TCCI) çərçivəsində Biznes Forumlar və görüşlər keçirir, həmçinin iş adamları üçün dəyirmi masa tədbirləri təşkil edir. Bütün bu fəaliyyətlər Üzv Dövlətlər arasında iqtisadi əlaqələrin daha da möhkəmləndirilməsinə xidmət edir.

Mexanizmlər

Türk Dövlətləri Təşkilatı yaradıldığından bəri "Türk Dünyası 2040 Baxışı" və "TDT-nin 2022-2026 Strategiyası" adlı əsas strateji sənədlərə uyğun olaraq iqtisadi əməkdaşlıq çərçivəsində ümumilikdə 13 nazirlik və 15 işçi qrupunun iclası təşkil olunmuşdur.

Türk Ticarət və Sənaye Palatası

Türk Ticarət və Sənaye Palatası (TCCI) TDT çərçivəsində həyata keçirilən və Üzv Dövlətlər arasında daxili ticarət göstəricilərinin artırılması məqsədilə davamlı biznes proqramları və layihələri hazırlamaq üçün Dövlət Başçıları Şurasının tapşırığı ilə qurulmuş əsas iqtisadi əməkdaşlıq mexanizmidir. TCCI Nizamnaməsi 2019-cu il 17 may tarixində Astanada keçirilmiş Astana İqtisadi Forumu çərçivəsində keçirilən mərasimdə TDT Üzv Dövlətlərinin Ticarət və Sənaye Palatalarının rəhbərləri tərəfindən imzalanmışdır. Nizamnamə imzalandıqdan sonra TCCI, mərkəzi İstanbulda olmaqla, 2019-cu ildə rəsmi olaraq təsis edilmişdir. TCCI, TDT-nin Üzv və Müşahidəçi Dövlətlərinin Ticarət və Sənaye Palatalarından və biznes cəmiyyətlərindən ibarətdir.

Türk İnvestisiya Fondu

500 milyon ABŞ dolları ilkin kapitala malik Fondun əsas məqsədi Üzv Dövlətlər arasında qarşılıqlı investisiya imkanlarını artırmaq, xüsusilə Kiçik və Orta Bizneslərin (KOB) inkişafını dəstəkləməklə sahibkarlığı inkişaf etdirmək, yeni iş yerləri yaratmaq, innovasiyaları gücləndirmək və nəticədə Üzv Dövlətlər arasında iqtisadi və sosial inkişafı təşviq etməkdir. Buna görə də, Türk İnvestisiya və İnkişaf Fondunun yaradılması TDT-yə Üzv Dövlətlərin iqtisadi potensialını səfərbər etmək qabiliyyətinə malik güclü maliyyə aləti qazandırır.

2022-ci il 11 noyabr tarixində Səmərqənddə keçirilmiş TDT-nin 9-cu Zirvəsində Türk Dövlətlərinin prezidentləri Türk İnvestisiya Fondunun yaradılması ilə bağlı xüsusi qərar imzalayıb və onun Prezidentini təyin ediblər. Türk İnvestisiya Fondunun yaradılmasına dair Saziş 2023-cü il 16 mart tarixində Ankarada keçirilmiş TDT-nin Fövqəladə Zirvəsində yekunlaşdırılmış və imzalanmışdır. Ratifikasiya prosesi tamamlandıqdan sonra Saziş 2024-cü il 24 fevral tarixində qüvvəyə minmişdir. Türk İnvestisiya Fondunun İdarəçilər Şurasının ilk iclası 2024-cü il 18 may tarixində İstanbulda keçirilmişdir. Türk İnvestisiya Fondunun istifadəyə verilməsi Türk Dövlətləri arasında daha geniş iqtisadi əməkdaşlıq və sektorial inteqrasiya yolunda tarixi bir mərhələdir.

Ticarətin Asanlaşdırılması Komitəsi

2022-ci il 11 noyabr tarixində Səmərqənddə keçirilmiş TDT-nin 9-cu Zirvəsində Türk Dövlətlərinin prezidentləri TDT-nin Ticarətin Asanlaşdırılması Strategiyasını qəbul etmişlər. Bu sənədin müddəalarına uyğun olaraq TDT çərçivəsində Ticarətin Asanlaşdırılması Komitəsi (TFC) yaradılmışdır. TFC-nin əsas vəzifəsi TDT-nin Ticarətin Asanlaşdırılması Strategiyasında müəyyən edilmiş strategiyaların həyata keçirilməsini təmin etmək, ticarət proseslərini asanlaşdırmaq, maneələri azaltmaq və Türk Dövlətləri arasında ticarət üçün daha əlverişli mühit yaratmaqdır. Hazırda TFC Ticarətin Asanlaşdırılması Strategiyasının icrası üzrə geniş fəaliyyət planının hazırlanması üzərində işləyir.

Çərçivə

TDT çərçivəsində iqtisadi əməkdaşlığın hüquqi əsası bir neçə əsas sənədə əsaslanır:

• Türk Dilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının Birinci Zirvə Görüşünün Bəyannaməsi, 21 oktyabr 2011-ci il tarixində Qazaxıstanın Almatı şəhərində imzalanıb;
• Türk Ticarət və Sənaye Palatasının (TCCI) Nizamnaməsi, 17 may 2019-cu il tarixində Astanada imzalanıb;
• TDT Dövlət Başçıları Şurasının "Türk İnvestisiya Fondunun (TIF) yaradılması haqqında" qərarı, 11 noyabr 2022-ci il tarixində Səmərqənddə qəbul edilib;
• "Türk İnvestisiya Fondunun yaradılması haqqında Saziş", 16 mart 2023-cü il tarixində Ankarada imzalanıb;
• "Türk Dövlətləri Təşkilatının Ticarətin Asanlaşdırılması Strategiyası" – qərar 11 noyabr 2022-ci il tarixində Səmərqənddə qəbul edilib;
• "Qazaxıstan Respublikasının Türküstan bölgəsində xüsusi statuslu Turan - Xüsusi İqtisadi Zonanın yaradılması təşəbbüsü" – qərar 11 noyabr 2022-ci il tarixində Səmərqənddə qəbul edilib;
• "Türk Dilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının üzv dövlətlərinin hökumət orqanları arasında müxtəlif iqtisadi zonalar sahəsində informasiya və təcrübə mübadiləsinə dair Anlaşma Memorandumu", 10 sentyabr 2021-ci il tarixində Bakıda imzalanıb;
• "TDT-nin üzv dövlətlərinin aidiyyəti qurumları arasında metrologiya sahəsində əməkdaşlığa dair Protokol", 3 noyabr 2023-cü il tarixində Astanada qəbul edilib.

Layihələr

Türk əməkdaşlığının əsasını təşkil edən iqtisadi əməkdaşlıq çərçivəsində TDT, Üzv Dövlətlər arasında iqtisadi əlaqələrin daha da gücləndirilməsinə yönəlmiş bir sıra praktiki layihələr üzərində işləyir.

«Türk İnvestisiya Fondunun yaradılması haqqında Saziş» 2024-cü il 24 fevral tarixində qüvvəyə mindikdən və «Türk Ticarət və Sənaye Palatasının (TCCI) Nizamnaməsi» 2019-cu il 17 may tarixində Astanada Üzv Dövlətlərin Ticarət və Sənaye Palatalarının rəhbərləri tərəfindən imzalandıqdan sonra – bu iki layihə artıq TDT çərçivəsində davamlı mexanizmlər kimi fəaliyyət göstərir.

Rəqəmsal İqtisadiyyat üzrə Tərəfdaşlıq Sazişi

2021-ci il 9 sentyabr tarixində Bakıda keçirilmiş TDT-nin İqtisadi Əməkdaşlıq üzrə İşçi Qrupunun 12-ci iclasının Protokoluna əsasən, Üzv Dövlətlər öz ölkələri üçün elektron ticarətin əhəmiyyətini və Türk Dövlətləri arasında iqtisadi əlaqələrin yaxınlaşdırılmasına töhfəsini vurğulayaraq, TDT çərçivəsində çoxtərəfli rəqəmsal ticarət sazişi bağlanması təşəbbüsünü prinsip etibarilə dəstəkləmişlər. Bu məqsədlə, Türkiyə Respublikasının Ticarət Nazirliyi «Rəqəmsal İqtisadiyyat üzrə Tərəfdaşlıq Sazişi»nin (DEPA) layihəsini hazırlamış və TDT-nin Üzv Dövlətlərinə təqdim etmişdir.

2021-ci ildə İstanbulda, 2022-ci ildə Səmərqənddə və 2023-cü ildə Astanada keçirilmiş TDT Zirvələrinin Bəyannamələrində Üzv və Müşahidəçi Dövlətlər arasında ticarət (daxili ticarət) əlaqələrinin genişləndirilməsi üçün rəqəmsal iqtisadiyyat (xüsusilə elektron ticarət) və dördüncü sənaye inqilabı kimi yeni ticarət alətlərinin tətbiqi ilə əlverişli və cəlbedici mühitin yaradılmasının zəruriliyi qeyd edilmişdir. DEPA 2024-cü ilin noyabrında Bişkekdə keçirilmiş TDT-nin 11-ci Zirvəsi çərçivəsində imzalanmışdır.

TURANSEZ

2021-ci il 12 noyabr tarixində İstanbulda keçirilmiş TDT-nin 8-ci Zirvəsində Türk Dövlətlərinin Prezidentləri Qazaxıstanın Türküstan bölgəsində «TURANSEZ» Xüsusi İqtisadi Zonasının yaradılması və Türk Dövlətlərinin bu təşəbbüsə qoşulması dəvətini alqışlamış, Türk Dövlətləri arasında iqtisadi əməkdaşlıq və əlaqələrin, xüsusilə Beynəlxalq Trans-Xəzər Şərq-Qərb Orta Dəhlizi vasitəsilə gücləndirilməsini məqsədəuyğun hesab etmişlər. 2022-ci il 30-31 may tarixində İstanbul Zirvəsinin Bəyannaməsinə əsasən, Katiblik Azərbaycan, Qırğızıstan, Türkiyə və Özbəkistandan olan TDT Üzv Dövlətlərinin xüsusi iqtisadi və/və ya sənaye zonalarının rəhbərləri üzrə Alt-İşçi Qrupunun üzvlərinin Türküstana səfərini, həmçinin «TURANSEZ» yaradılması ilə bağlı konsepsiya sənədinin müzakirəsi üçün bir sıra onlayn görüşlər təşkil etmişdir. 2022-ci il 11 noyabr tarixində Səmərqənddə keçirilmiş TDT-nin 9-cu Zirvəsində Türk Dövlətlərinin Prezidentləri «Qazaxıstan Respublikasının Türküstan bölgəsində xüsusi statuslu Turan – Xüsusi İqtisadi Zonanın yaradılması təşəbbüsü» haqqında qərar qəbul etmişlər. TURANSEZ konsepsiya sənədinə dair müzakirələr 2023-cü il 8 fevral tarixində tərəflər arasında yekunlaşdırılmışdır. TURANSEZ-in açılış mərasiminin yaxın vaxtlarda keçirilməsi planlaşdırılır.

Türk Yaşıl Maliyyə Şurası

2021-ci il 12 noyabr tarixində İstanbulda keçirilmiş «Rəqəmsal dövrdə yaşıl texnologiyalar və ağıllı şəhərlər» mövzusunda TDT Dövlət Başçıları Şurasının iclasında Qazaxıstan Prezidenti Zati-aliləri Kasım-Jomart Tokayev yaşıl texnologiyalarla bağlı birgə layihələrin həyata keçirilməsi üçün yaşıl kapital bazarının inkişaf etdirilməsinin vacibliyini vurğulamışdır. Bu fikrin davamı olaraq, Səmərqənddə keçirilmiş TDT Zirvəsində Prezident Tokayev yaşıl iqtisadiyyatda kapital bazarının inkişaf etdirilməsi məqsədilə Türk Yaşıl Maliyyə Şurasının (TGFC) yaradılması təşəbbüsünü irəli sürmüşdür. Hazırda TDT-nin Üzv Dövlətləri Qazaxıstan tərəfindən hazırlanan TGFC-nin yaradılması haqqında konsepsiya sənədi, bəyannamə və nizamnamə layihəsini müzakirə edirlər.

Türk Dövlətlərinin Ticarət Əməkdaşlığı üzrə Tədqiqat Mərkəzi

TDT çərçivəsində Ticarət Əməkdaşlığı üzrə Tədqiqat Mərkəzinin yaradılması təşəbbüsü Özbəkistan Respublikasının Prezidenti Zati-aliləri Şavkat Mirziyoyev tərəfindən 2021-ci il 12 noyabr tarixində İstanbulda keçirilmiş TDT-nin 8-ci Zirvəsində irəli sürülmüşdür. «Türk Dövlətlərinin Ticarət Əməkdaşlığı üzrə Tədqiqat Mərkəzi» ticarət maneələrinin aradan qaldırılması, elektron ticarətin geniş tətbiqi və Türk bölgəsində ixrac və idxal həcminin artırılması üzrə konkret təkliflər və birgə fəaliyyət planı hazırlamağa yönəlmişdir. Mərkəzin yaradılması konsepsiyası tamamlanmış və TDT-nin İqtisadiyyat və Ticarət nazirlərinin 12-ci iclasında təsdiq edilmişdir.

Mərkəzi (Milli) Banklar Şurası

TDT-nin Üzv Dövlətlərinin Mərkəzi (Milli) Banklarının Şurasının yaradılması təşəbbüsü təşkilat çərçivəsində irəli sürülmüşdür. Şura, Üzv Dövlətlərin mərkəzi (milli) bankları arasında effektiv əməkdaşlığın gücləndirilməsinə, pul-kredit siyasəti, maliyyə sabitliyi, ödəniş sistemlərinin inkişafı, maliyyə texnologiyaları və digər qarşılıqlı maraq doğuran sahələrdə birgə məsləhətləşmələr və tədqiqatların aparılmasına xidmət edəcəkdir. Bu məqsədlə, «Türk Dövlətləri Təşkilatının Üzv Dövlətlərinin Mərkəzi (Milli) Banklar Şurasının yaradılması haqqında Anlaşma Memorandumu» 2024-cü ilin noyabrında Bişkekdə keçirilmiş 11-ci Zirvə çərçivəsində imzalanmışdır.