Dövlət Başçıları Şurası (CHS)

Dövlət Başçıları Şurası, Türk Dövlətləri Təşkilatının əsas qərar qəbul edən orqanıdır və burada Təşkilatın əsas istiqamətləri Üzv Dövlətlərin liderləri tərəfindən müəyyən edilir. Müntəzəm TDT Zirvəsinə ev sahibliyi edən ölkə növbəti müntəzəm Zirvəyə qədər Təşkilatın Sədrliyini öz üzərinə götürür və Dövlət Başçıları Şurası iclaslarına sədrlik edir. Dövlət Başçıları Şurasının iclasları (Zirvələr) əməkdaşlığın müəyyən mövzusu əsasında keçirilir. Bu günə qədər TDT 11 rəsmi, 2 qeyri-rəsmi və 2 fövqəladə Dövlət Başçıları Şurası iclası (Zirvəsi) təşkil etmişdir.

Dövlət Başçıları Şurasının son müntəzəm iclası 6 noyabr 2024-cü il tarixində Bişkekdə keçirilmiş TDT-nin 11-ci Zirvəsi çərçivəsində baş tutmuşdur.

Xarici İşlər Nazirləri Şurası (XİNŞ)

Xarici İşlər Nazirləri Şurası, Dövlət Başçıları Şurasından sonra Türk Dövlətləri Təşkilatının ikinci ən ali orqanıdır. XİNŞ, Təşkilatın əsas məsələlərinin müzakirə edildiyi və Təşkilatın fəaliyyətinə istiqamət verən əsas platformalardan biri kimi, indiyə qədər 28 iclas keçirmişdir. 

Prinsip etibarilə, XİNŞ müntəzəm olaraq Dövlət Başçıları Sammitləri çərçivəsində keçirilir. Eyni zamanda, ortaq maraq doğuran mövzuları müzakirə etmək məqsədilə qeyri-rəsmi və fövqəladə formatlarda da toplanır. Məsələn, 2011-ci ildən bəri BMT Baş Assambleyasının Nyu-Yorkdakı tədbirləri çərçivəsində Türk Dövlətləri Təşkilatının qeyri-rəsmi XİNŞ görüşlərinin keçirilməsi adətə çevrilmişdir. Zəruri hallarda isə, Xarici İşlər Nazirləri fövqəladə iclaslarda bir araya gəlir. İndiyə qədər TDT çərçivəsində 5 fövqəladə XİNŞ görüşü keçirilmiş və üzv dövlətlər gündəlikdə olan aktual məsələləri müzakirə etmişlər. İndiyə qədər keçirilən 28 XİNŞ iclasından 12-si qeyri-rəsmi, 5-i isə fövqəladə sessiya olmuşdur.

XİNŞ-in son müntəzəm iclası, 6 noyabr 2024-cü ildə Bişkekdə keçirilən Türk Dövlətləri Təşkilatının 11-ci Sammiti öncəsində baş tutmuş, burada Dövlət Başçıları tərəfindən imzalanacaq sənədlər yekunlaşdırılmış və Təşkilatın gündəliyindəki müxtəlif məsələlər müzakirə edilmişdir.

Ağsaqqallar Şurası (CoE)

Türk tarixi və ənənələrinə uyğun olaraq, üzv dövlətlər əvvəllər Türk Şurası adlandırılan təşkilatı qurarkən, məsləhətçi-konsultativ mexanizm kimi Ağsaqqallar Şurasını (CoE) yaratmaq qərarına gəldilər. CoE Naxçıvan Sazişində Dövlət Başçıları Şurası (CHS), Xarici İşlər Nazirləri Şurası (XİNŞ), Yüksək Rütbəli Rəsmilər Komitəsi (SOC) və Katibliklə birlikdə Türk Şurasının orqanlarından biri kimi göstərilmişdir.
 
Əsasən dövlət idarəçiliyi, siyasət və ya akademik sahədə böyük təcrübəyə malik yüksək səviyyəli üzvlərdən ibarət olan CoE, Türk Dövlətləri Təşkilatı (TDT) çərçivəsində Türk Dövlətləri arasında əməkdaşlığın təşviqi üçün XİNŞ və CHS-ə fikirlər, tövsiyələr, proqramlar, layihələr və təkliflər təqdim edir. Onlar həmçinin TDT-nin mövcud layihələrinin həyata keçirilməsini dəstəkləyə və ya öz təcrübələri ilə bəzi çətin məsələlərin həllinə kömək edə bilərlər.

Ağsaqqallar Şurasının əsas məqsədi Üzv Dövlətlərin xalqlarının tarixi, mədəniyyəti, dili və ənənələrinin yüksək mənəvi və əxlaqi dəyərlərinin qorunmasına və inkişafına dəstək verməkdir. Bu məqsədlə şura üzvləri Üzv Dövlətlər arasında əməkdaşlığın təşviqinə yönəlmiş beynəlxalq konfranslara, seminar və işçi görüşlərinə, digər təşəbbüslərə qatılırlar. CoE, həmçinin Dövlət Başçıları Şurası (CHS) tərəfindən tapşırılan digər fəaliyyətləri də həyata keçirir.

2021-ci il 11 noyabr tarixində İstanbulda keçirilmiş TDT-nin 8-ci Sammitində qəbul edilmiş bəzi dəyişikliklərlə strukturunu möhkəmləndirən Ağsaqqallar Şurası indiyə qədər 16 dəfə toplanıb. Sonuncu iclas 2024-cü ilin 28-29 noyabr tarixlərində Budapeştdə keçirilib.

Türk Dünyası 2040 Baxışı və TDT-nin 2022-2026 Strategiyası

2021-ci il 12 noyabr tarixində İstanbulda keçirilmiş TDT-nin 8-ci Zirvəsində Dövlət Başçıları tərəfindən təsdiqlənmiş "Türk Dünyası 2040 Baxışı" 2040-cı il istiqamətində Türk Dünyasında əməkdaşlıq və koordinasiyanın əsas istiqamətlərini özündə birləşdirən çərçivə sənədidir.

Əsas məqsəd – gələcək üçün ortaq baxışı və Üzv Dövlətlər arasında münasibətləri əməkdaşlıqdan tədricən inteqrasiyaya aparmaq üçün müxtəlif sahələrdə zəruri olan konkret tədbirləri müəyyən etməkdir. 2040 Baxışı, Üzv Dövlətlərin iradə və maraqlarını ifadə edən cəsarətli hədəfləri müəyyənləşdirərək, Türk əməkdaşlığının strateji istiqamətini müəyyən dərəcədə formalaşdırır. Bununla belə, 2040 Baxışı açıq məsləhətləşmələr yolu ilə Üzv Dövlətlər tərəfindən davamlı olaraq inkişaf etdiriləcək, Təşkilatın uzunmüddətli hədəflərini müəyyən edəcək və Üzv Dövlətlərin 2040-cı ildə hansı səviyyəyə çatmaq istədiklərini göstərəcək dinamik bir sənəd olaraq nəzərdə tutulur.

2040 Baxışının məqsədləri strateji, gələcəyə yönəlikdir və qlobal inkişaf gündəliyi ilə uyğun olmaqla yanaşı, həm də tarixi, ənənələri, kimliyi, resursları və Üzv Dövlətlərin xüsusi inkişaf ehtiyaclarını dəstəkləyir. 2040 Baxışının əsas sütunları nailiyyətləri sürətləndirmək və çağırışları imkanlara çevirmək məqsədilə hazırlanmışdır.

2040 Baxışının qəbul edilməsi ilə TDT öz fəaliyyətlərini həyata keçirməkdə daha sistemli, daha inteqrasiya olunmuş və nəticəyə yönəlik bir yanaşmaya keçid etmişdir. 2040 Baxışının əsas uzunmüddətli hədəfləri TDT ölkələri arasında daha sıx əməkdaşlıq imkanlarından və üstünlüklərindən maksimum yararlanmaq məqsədilə müəyyən edilmişdir.

2022-2026-cı illər üçün Strategiya "Türk Dünyası 2040 Baxışı"nda təsbit olunmuş prioritetlərə əsaslanaraq hazırlanmışdır. Üzv Dövlətlər arasında açıq məsləhətləşmələr vasitəsilə davamlı inkişaf etdiriləcək bir "canlı sənəd" olaraq Strategiya, Üzv Dövlətlərin 5 illik iş dövrlərində birgə əldə etməli olduqları praktiki addımlar və hədəfləri ehtiva edir. Sənəd birgə tədbirləri dəstəkləməyə, eləcə də Türk Dövlətlərinin öz inkişaf məqsədlərinə çatmalarına kömək etməyə xidmət edir.

Təhlükəsizlik Sahəsində Əməkdaşlıq

Qlobal və regional hadisələrin və ənənəvi və qeyri-ənənəvi təhlükəsizlik riskləri və çağırışlarının artması fonunda Türk Dövlətləri Təşkilatı (TDT) çərçivəsində təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlıq daha da önəm qazanır. Bu prioritet istiqamət Sammit Bəyanatları, "Türk Dünyası 2040 Baxışı" və "TDT Strateji Sənədi 2022-2026" kimi əsas sənədlərdə öz əksini tapmışdır.

Bundan əlavə, TDT Sammitləri zamanı Dövlət Başçıları siyasi və təhlükəsizlik məsələləri üzrə müntəzəm məsləhətləşmələrin aparılmasının vacibliyini vurğulayaraq, ortaq maraq doğuran məsələlərdə sıx koordinasiyanın vacibliyini qeyd etmişlər. Onlar həmçinin gözlənilməz dəyişikliklər və təhdidlər qarşısında ortaq təhlükəsizlik mövqeyinin formalaşdırılması və birgə fəaliyyətin həyata keçirilməsi zəruriliyini vurğulamışlar.

Bu baxımdan, TDT-yə üzv dövlətlər arasında təhlükəsizlik məsləhətləşmələri gücləndirilmiş və 2022-ci ildən etibarən üzv dövlətlərin Milli Təhlükəsizlik Şuralarının (MTŞ) katibləri səviyyəsində müntəzəm şəkildə keçirilməyə davam edir.

MTŞ-nin birinci, ikinci və üçüncü iclasları müvafiq olaraq 2022-ci ildə Ankarada, 2023-cü ildə Daşkənddə və 2024-cü ildə Türküstanda keçirilmişdir. Dövlət Başçıları MTŞ iclaslarının müntəzəm keçirilməsinin davam etdirilməsinə çağırış etmişlər. TDT-nin MTŞ iclaslarının dördüncü mərhələsi 2025-ci ildə Qırğızıstanda keçiriləcəkdir.

Təhlükəsizlik məsləhətləşmələri zamanı üzv dövlətlər mövcud təhlükəsizlik mühitini və TDT regionunda və dünyada baş verən yenilikləri ətraflı şəkildə müzakirə edir. Onlar TDT ölkələrinə qarşı olan mövcud təhlükələr və çağırışlar, eləcə də bəzi regional və qlobal vəziyyətlərin və meyllərin Türk regionuna mümkün təsirləri haqqında geniş müzakirələr aparırlar. TDT çərçivəsində mövcud təhlükəsizlik əməkdaşlığını konkret layihələr və proqramlar vasitəsilə gücləndirməyə yönəlmiş mexanizmlərin hazırlanmasına xüsusi diqqət yetirilir.

Seçki Müşahidə Missiyaları

Türk Dövlətləri Təşkilatı üzv dövlətlərdə ədalətli, şəffaf və demokratik seçkilərin keçirilməsini təmin etmək məqsədilə beynəlxalq müşahidə missiyaları göndərməklə seçki prosesində iştirak edir. Missiyalar Üzv Dövlətlərin Mərkəzi Seçki Komissiyalarının nümayəndələrindən, TDT ölkələrinin akademik dairələrinin üzvlərindən və Katibliyin əməkdaşlarından ibarət olur. 2011-ci ildən etibarən TDT, Müşahidəçi və Üzv Dövlətlərdə keçirilən prezident və parlament seçkilərinə, həmçinin referendumlara 40-dan çox beynəlxalq müşahidə missiyası göndərmiş və bu ölkələrdə siyasi iştirakın dəstəklənməsinə töhfə vermişdir.

Budapeştdə Nümayəndəlik Ofisi

Macarıstan 3 sentyabr 2019-cu il tarixində Çolpon-Atada keçirilən Türk Şurasının 6-cı Zirvəsində o vaxtkı Türk Şurasına müşahidəçi üzv qismində qoşulmuşdur. Macarıstanın müşahidəçi statusu qazanması, Türk Dövlətləri Təşkilatı üçün tarixi bir hadisə olmuş, Təşkilatın yaradılmasından bəri ilk genişlənməsi baş vermişdir.

TDT ilə rəsmi əməkdaşlığa başladıqdan sonra Macarıstan qısa müddət ərzində qardaş Türk Dövlətlərinin dəyərli tərəfdaşına çevrilmiş və Təşkilatın mövcud əməkdaşlıq strukturuna fəal şəkildə daxil olmuşdur. Həqiqətən də, "Şərqə Açılış" adlanan güclü xarici siyasət kursu ilə Macarıstan, xüsusilə iqtisadi sahədə, TDT-nin sektorial fəaliyyətlərinə mühüm töhfələr vermişdir.

TDT ilə səmimi əməkdaşlığının göstəricisi olaraq, Macarıstanın Baş naziri, Zati-aliləri Viktor Orban, Budapeştdə "TDT-nin Avropa Ofisinin" yaradılması təşəbbüsünü irəli sürmüşdür. 2019-cu ilin sentyabrında Üzv Dövlətlərin və Macarıstanın Xarici İşlər nazirlərinin iştirak etdiyi rəsmi mərasimlə açılmış Avropa Ofisi, tərəflər arasında səmərəli əməkdaşlığın artırılması üçün yeni bir mərkəzə çevrilmişdir. Ofis, TDT-nin Macarıstanla əlaqələrini möhkəmləndirmək, eləcə də Avropa ölkələri və institutları ilə əməkdaşlığını inkişaf etdirmək məqsədilə fəaliyyət göstərir. Ofis, siyasi, iqtisadi, tarixi, mədəni və qarşılıqlı maraq doğuran digər sahələrdə proqramlar və layihələr həyata keçirməkdə və dəstəkləməkdə, eləcə də Üzv Dövlətlərin və Macarıstanın işgüzar dairələri arasında əməkdaşlığın asanlaşdırılmasında mühüm rol oynayır. Bundan əlavə, ofis qardaş Türk Əməkdaşlıq Təşkilatları – TÜRKSOY, TÜRKPA, Türk Akademiyası, Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu, Türk İnvestisiya Fondu (TIF) ilə sıx əməkdaşlıq edir və Macarıstanda birgə tədbirlər təşkil edir.

2022-ci ilin noyabrında keçirilən Səmərqənd Zirvəsində Budapeştdəki TDT Nümayəndəlik Ofisi çərçivəsində "Quraqlığın Qarşısının Alınması İnstitutunun" yaradılması, Macarıstan və Türk Dövlətləri arasında səmərəli əməkdaşlığın daha bir sübutudur.

Dövlət Başçılarının Xarici Siyasət Məsələləri üzrə Köməkçiləri/Məsləhətçiləri arasında Əməkdaşlıq və Xarici İşlər Nazirinin Müavinləri səviyyəsində Siyasi Məşvərətlər

Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) ilk Siyasi Planlaşdırma Məşvərətləri 24 iyun 2022-ci il tarixində Türkiyənin İstanbul şəhərində keçirilmişdir. Görüş Türkiyə Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyi tərəfindən TDT Katibliyinin Baş Qərargahında təşkil olunmuşdur. Görüş zamanı tərəflər qlobal strateji baxış və yaxın dövrdə baş verəcək əsas hadisələrə dair mövqelərini bölüşmüşlər. Tərəflər həmçinin regional strateji baxış, Avropa və Asiyadakı siyasi və iqtisadi inkişaflar, habelə bu kontekstlərdə Türk Dövlətləri Təşkilatının rolu mövzusunda fikir mübadiləsi aparmışlar. İstanbulda keçirilən TDT-nin 8-ci Zirvəsində qəbul olunmuş "Türk Dünyası 2040 Baxışı" sənədinə istinad edərək, iştirakçılar regional və qlobal təsirlərin nəticələri ilə mübarizə aparmaq üçün Üzv və Müşahidəçi Dövlətlər arasında əməkdaşlığın və həmrəyliyin gücləndirilməsi və institusionallaşdırılmasının vacibliyini vurğulamışlar. Görüşdə Avropa, Asiya və digər regionlarda təhlükəsizlik və qarşılıqlı əlaqələr də daxil olmaqla siyasi və iqtisadi inkişaf məsələləri müzakirə olunmuşdur. Tərəflər, Siyasi Planlaşdırma Məşvərətlərinin Üzv və Müşahidəçi Dövlətlərin müvafiq qurumları arasında regional və qlobal gündəmdə olan əsas məsələləri müzakirə etmək üçün müntəzəm mexanizmə çevrilməsi barədə razılığa gəlmişlər.

2023-cü il 18 may tarixində Azərbaycan Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyi tərəfindən Bakıda keçirilən Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) İkinci Siyasi Planlaşdırma Məşvərətləri zamanı qlobal və regional strateji baxış, TDT-nin gələcək inkişaf ssenariləri və dünyada türk mədəniyyəti və dillərinin yayılması mövzularında müzakirələr aparılmışdır. İştirakçılar "Türk Dünyası 2040 Baxışı" və 2022-2026-cı illər üçün TDT Strategiyası sənədlərinə istinad edərək, regional və qlobal çağırışların təsiri ilə mübarizə aparmaq üçün Üzv və Müşahidəçi Dövlətlər arasında əməkdaşlığın və həmrəyliyin gücləndirilməsinin və institusionallaşdırılmasının vacibliyini vurğulamışlar.

Dövlət Başçılarının Türk Dünyasının maraqlarına təsir edən regional və beynəlxalq məsələlər üzrə ortaq mövqe formalaşdırmaq məqsədilə konsultasiyalar keçirməyə verdiyi xüsusi önəmi və Üzv Dövlətlərin maraqlarına təsir edə biləcək yeni məsələlər ortaya çıxan zaman belə konsultasiyaların təşkili ilə bağlı verdiyi aydın göstərişləri nəzərə alaraq, Siyasi Məşvərətlərin müvafiq TDT ölkələrinin Xarici İşlər Nazirinin müavinləri səviyyəsində keçirilməsi barədə qərar qəbul edilmişdir.

Xarici Siyasət Tədqiqat Mərkəzləri arasında Əməkdaşlıq

Türk Dövlətləri Təşkilatının Katibliyinin təşəbbüsü ilə Üzv Dövlətlərin Rəsmi Xarici Siyasət Tədqiqat Mərkəzləri arasında əməkdaşlıq prosesi başlamışdır. Üzv Dövlətlərin Rəsmi Xarici Siyasət Tədqiqat Mərkəzləri arasında ilk görüş 2015-ci il 8 may tarixində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Strateji Araşdırmalar Mərkəzi (SAM Azərbaycan) tərəfindən Bakıda təşkil olunmuşdur. Görüşdən sonra Üzv Dövlətlərin Rəsmi Xarici Siyasət Tədqiqat Mərkəzləri arasında Anlaşma Memorandumu imzalanmışdır.

İlk görüşdə qəbul edilən qərarın icrası çərçivəsində SAM Türkiyə tərəfindən "Türk Dövlətləri Təşkilatının Beşinci Zirvəsi: Avrasiyada Regional Əməkdaşlıqda Yüksələn Aktyor" adlı xüsusi nəşr hazırlanmış və bu nəşr Türk Dövlətləri Təşkilatının 5-ci Zirvəsi zamanı Dövlət Başçılarına təqdim edilmişdir. Əməkdaşlıq prosesi çərçivəsində SAM Azərbaycan digər Tədqiqat Mərkəzlərinin tədqiqatçıları üçün təcrübə proqramı həyata keçirmişdir. Bu təcrübə proqramının nəticəsi olaraq 2017-ci ilin noyabrında SAM Azərbaycan tərəfindən "Türk Dövlətləri Təşkilatı Ölkələri: İnfrastruktur, Ticarət, Logistika və Nəqliyyat" adlı hesabat xüsusi nəşr seriyası çərçivəsində ingilis dilində hazırlanmışdır. Hesabatın müəllifləri SAM-ın İqtisadi Təhlil və Qlobal Məsələlər Departamentinin tədqiqatçısı, London Universitetinin SOAS-da doktorantura təhsili alan Mahir Hümbətov və Beykent Universitetinin dosenti Kazım Sarı olmuşdur. Hesabat Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Türkiyə, Özbəkistan və Türkmənistanın logistika və nəqliyyat potensialını araşdırmağa yönəlib. Eyni zamanda, hesabatda adı çəkilən ölkələrin ticarət və iqtisadi əlaqələri, mövcud infrastruktur layihələri və yaxın gələcəkdə həyata keçirilməsi planlaşdırılan perspektivli infrastruktur inkişaf proqramları haqqında məlumatlar yer alır. Türk Dövlətləri Təşkilatı və SAM Türkiyə həmçinin Üzv Dövlətlərin Müstəqilliyinin 25-ci ildönümünə həsr olunmuş xüsusi akademik nəşr hazırlamış və bu nəşr Türk Dövlətləri Təşkilatının 6-cı Zirvəsi çərçivəsində təqdim edilmişdir.

5-ci görüş 2019-cu il 3 oktyabr tarixində Azərbaycan Respublikasının Beynəlxalq Münasibətlərin Təhlili Mərkəzi (AIR Centre) tərəfindən Bakıda keçirilmişdir. Görüş çərçivəsində AIR Centre həmçinin "Türk Dövlətləri Təşkilatı: Naxçıvan Sazişinin 10 illiyi" mövzusunda beynəlxalq konfrans təşkil etmişdir. Görüş və konfrans zamanı tərəflər gələcək əməkdaşlıq perspektivlərini, Türk Dövlətləri Təşkilatının institusional inkişafı və gələcək əməkdaşlıq imkanları ilə bağlı mövcud problemləri və imkanları geniş müzakirə etmişlər. Naxçıvan Sazişinin 10 illiyinə həsr olunmuş xüsusi nəşr Katiblik və AIR Centre tərəfindən, Tərəflərin Rəsmi Xarici Siyasət Tədqiqat Mərkəzləri və Türk Əməkdaşlıq Təşkilatlarının dəstəyi ilə hazırlanmışdır. 6-cı görüş 2020-ci il 19 noyabr tarixində Qırğız Respublikasının Milli Strateji Araşdırmalar İnstitutunun təşkilatçılığı ilə videokonfrans formatında keçirilmişdir.

Türk Dövlətləri Təşkilatının Üzv və Müşahidəçi Dövlətlərinin Rəsmi Xarici Siyasət Tədqiqat Mərkəzlərinin 7-ci görüşü 2021-ci il 10 dekabr tarixində Türkiyə Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyi nəzdindəki Strateji Araşdırmalar Mərkəzi tərəfindən İstanbulda təşkil olunmuşdur. Panel iştirakçıları Üzv və Müşahidəçi Dövlətlər arasında əməkdaşlıq, Sənəd və onun həyata keçirilməsi ilə bağlı fikir və təkliflərini bölüşmüşlər. Paneldə həmçinin iqtisadiyyat və ticarət sahəsində əməkdaşlığın gücləndirilməsi, Üzv və Müşahidəçi Dövlətlərin birgə iqtisadi və tranzit-nəqliyyat potensialından səmərəli istifadə zəruriliyi vurğulanmışdır. Ekspertlər həmçinin "Türk Dünyası 2040" vizionu ilə bağlı xüsusi nəşrlərin hazırlanması, tədqiqatçılar üçün təqaüd imkanlarından istifadə, Türk Dövlətləri Təşkilatının fəaliyyəti və layihələrinə dair işlərin və nəşrlərin qarşılıqlı mübadiləsi kimi növbəti addımları geniş müzakirə etmişlər. Tərəflər həmçinin Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı Şuşa şəhərində konfrans keçirməyə razılaşmışlar.

Türk Dövlətləri Təşkilatının Üzv və Müşahidəçi Dövlətlərinin Rəsmi Xarici Siyasət Tədqiqat Mərkəzlərinin 8-ci görüşü 2022-ci il 14 oktyabr tarixində Özbəkistan Respublikasının Prezidenti yanında Strateji və Beynəlxalq Araşdırmalar İnstitutunun təşkilatçılığı ilə Daşkənddə keçirilmişdir. "TDT məkanı: ticarət-iqtisadi əməkdaşlığın inkişafı və nəqliyyat-loqistika əlaqələrinin gücləndirilməsi perspektivləri" mövzusunda keçirilən görüşdə Azərbaycan Respublikasının Beynəlxalq Münasibətlərin Təhlili Mərkəzi, Qazaxıstan Respublikasının Prezidenti yanında Strateji Araşdırmalar İnstitutu, Qırğız Respublikasının Milli Strateji Araşdırmalar İnstitutu, Türkiyə Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyi nəzdindəki Strateji Araşdırmalar Mərkəzi, Özbəkistan Respublikasının Strateji və Regional Araşdırmalar İnstitutu və Macarıstan Xarici İşlər və Ticarət İnstitutu iştirak etmişdir. Həmçinin, Daşkənd Dünya İqtisadiyyatı və Diplomatiya Universiteti, Daşkənd Şərqşünaslıq Universiteti, Daşkənd Dövlət Nəqliyyat Universitetinin alimləri və mütəxəssisləri də konfransda iştirak etmişlər.

Ekspertlər yeni geosiyasi şəraitdə əməkdaşlıq perspektivləri, sənaye, enerji, kənd təsərrüfatı və ticarət sahələrində istifadə olunmamış potensial, eləcə də TDT ölkələrinin nəqliyyat-loqistika əlaqələri barədə ətraflı panel müzakirələri aparmış və öz tövsiyələrini TDT Katibliyinə təqdim etmişlər. Delegasiya rəhbərləri TDT çərçivəsində inteqrasiya prosesinin davam etdirilməsi məqsədilə Üzv və Müşahidəçi Dövlətlərin Rəsmi Tədqiqat Mərkəzləri arasında müntəzəm əlaqələrin qurulması və geniş əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi üçün Anlaşma Memorandumunu imzalamışlar.

Gənc Diplomatların Birgə Təlim Proqramı

Türk Dövlətləri Təşkilatının üçüncü Sammitində imzalanmış "Xarici İşlər Nazirlikləri arasında Əməkdaşlıq Protokolu"na uyğun olaraq, "Gənc Diplomatların Birgə Təlim Proqramı" Katibliyin fəaliyyətinə daxil edilmişdir. Proqram, iştirakçıların Üzv Dövlətlərin dillərini ilkin səviyyədə öyrənmələrini təmin edən dil kurslarını, ortaq xüsusiyyətlərin vurğulanmasını, həmçinin ortaq Türk tarixi, beynəlxalq təşkilatlar, danışıqlar texnikası, ictimaiyyətlə əlaqələr, beynəlxalq və regional təşkilatların rolu, təhlükəsizlik məsələləri və xarici siyasət prioritetləri, ticarət və nəqliyyat şəbəkələri, regiondakı münaqişələr və Türk Dövlətlərinin ortaq mədəni diplomatiyası mövzularında sessiyaları əhatə edir. Son 6-cı Birgə Təlim Proqramı 2019-cu ilin 12-26 may tarixlərində Azərbaycan ADA Universitetinin sıx əməkdaşlığı ilə uğurla həyata keçirilmişdir.

Bu Təlim Proqramı həmçinin BMT-nin Cənub-Cənub Əməkdaşlığı İdarəsinin "Sülh və İnkişaf üçün Hərəkətdə Cənub-Cənub" adlı nəşrində "Cənub-Cənub Əməkdaşlığı və Diplomatiya: Gənc Diplomatların Təlim Proqramı (JDTP)" mövzusunda nümunə kimi daxil edilmişdir. Nəşr 2019-cu ilin 19 mart tarixində Argentina, Buenos-Ayresdə keçirilən İkinci Yüksək Səviyyəli BMT Cənub-Cənub Əməkdaşlığı Konfransında BAPA+40 Yan Tədbirində təqdim olunmuşdur. Nəşrdə vurğulanır ki, Türk Dövlətləri Təşkilatı gənc diplomatlar arasında əməkdaşlığın inkişafına dəstək vermək üçün xüsusi təlim təşəbbüsü hazırlamışdır. Proqram 2014-cü ildən bəri 138 gənc diplomata fayda vermişdir; onlardan 65-i qadın olmuşdur.

Pandemiya səbəbindən proqram dayandırılmışdır. Növbəti proqramın Qazaxıstanda keçirilməsi planlaşdırılır.